Donderdag. Het is laat op de avond. De zon is al onder en de lucht is heerlijk diepblauw gekleurd. Dit is het laatste restje van het ‘blauwe uurtje’. De periode vlak na zonsondergang die erg geliefd is bij fotografen. Ook vlak voor zonsopkomst kun je trouwens van zo’n periode met mooie blauwe luchten genieten. Plotseling verschijnt een heldere lichtbol aan de hemel. De vurige stip volgt op hoge snelheid een kaarsrechte koers. Grofweg van west naar oost. Dwars over Nederland. Dit is het ruimtestation ISS met (onder andere) de Nederlandse astronaut André Kuipers aan boord.
Nu de baan van het ISS weer eventjes over Nederland ligt (dat is telkens maar een korte periode), is het goede nieuws dat het ruimtestation enkele keren vlak na elkaar te zien is. Met tussenpozen van ongeveer negentig minuten. Niet de hele nacht door, want is de zon eenmaal te ‘diep’ gezakt, dan reflecteert het ruimtestation geen zonlicht meer en is het ISS tijdens het passeren niet meer te zien. Rond half één plaats ik de camera op statief en maak wat proefopnamen van de sterrenhemel. Ik heb expres gewacht tot dit tijdstip, omdat de hemel vlak na zonsondergang te licht is voor een tijdopname. Ook als het menselijk oog denk dat de lucht zwart is, laat de camera zien dat er nog behoorlijk wat blauw valt waar te nemen. Het ‘overvliegen’ duurt zo’n zes minuten. Het moet dus goed donker zijn wil ik zo lang kunnen belichten. Het ISS is een felle lichtstip die ‘overvliegt’. Doordat ik minutenlang belicht, zie je dit als een streep, een lichtspoor op de foto. Om een zo groot mogelijk deel van het spoor vast te leggen, gebruik ik een super-groothoek van 17 millimeter.
Eerst belicht ik vier minuten, maar vlak voor het beslissende moment – de passage van het ISS – kies ik razendsnel voor flink kortere tijden. Er komt namelijk plotseling bewolking opzetten. Een onaangename verrassing. Omdat ik vanuit mijn locatie geen zicht heb op het westen, zag ik deze bewolking totaal niet aankomen. De wolken komen over een gebouw heen zetten en bewegen nog behoorlijk snel ook. Straks is het ruimtestation niet eens te zien!
Het ISS kan nu op elk moment in beeld komen. Mijn camera laat ik – als alternatief plan – continu opnamen maken van een minuut per stuk (ISO 100, diafragmawaarde f/4). Daar gebruik ik een afstandbediening voor, dus ik kan op mijn gemak de lucht afspeuren en genieten van het spektakel. Als er tenminste iets te zien is… De wolken schuiven nu al over mij heen. Ineens zie ik dan toch een felle lichtpunt tussen de wolkenflarden door suizen. Ja hoor, het ISS maakt een sprint en vliegt plotseling op hoge snelheid voor het wolkendek uit. Dankzij de kortere belichtingstijd van een minuut, heb ik het spoor te pakken. Had ik langer belicht, dan was het spoor alweer bedekt door de voortrazende wolken. En was het ISS niet op de foto te zien geweest.
(8 juni, één uur ‘s nachts)
Omdat ik steeds een foto van een minuut neem, zijn de sterren in kleine streepjes veranderd. Dat komt door de beweging van de aarde. Het ISS beweegt zelf ook, vandaar de strakke witte lijn door het beeld. Ook de bewolking had er aardig de sokken in. Dat geeft een mooi vervaagd wolkendek en voegt de illusie van snelheid aan de foto toe. Klein nadeel is dat de bewolking hierdoor het spoor van het ISS deels weer afdekt. Dat zit zo. Het ISS trekt redelijk snel voorbij. Mijn camera is dan nog steeds bezig met het maken van de foto. Ondertussen schuiven de wolken lekker verder en vegen zo het spoor van het ISS als een soort vlakgom weer uit. Achteraf gezien had een iets nog kortere belichtingtijd en een iets betere timing een mooier beeld opgeleverd. Maar ja, dat is achteraf heè. Ruimtestations in combinatie met natuurverschijnselen laten zich niet zo makkelijk plannen ;-)
De linker onderhoek is feller verlicht. De maan kwam op in het westen. Je ziet ook dat de nachtelijke hemel helemaal niet zo zwart is als wij denken. Ook een leuk detail, is dat de wolken een andere koers hadden dan het ISS. Heel toevallig komen ze wel netjes vanuit de rechter onderhoek. Bijna alsof ik dit vooraf heel secuur gepland heb, maar nogmaals, er was voor mij (letterlijk) geen wolkje aan de lucht toe ik begon, dus het is niet aan mij te danken. Al met al vind ik de foto beter geworden dan ik had durven hopen. Zonder bewolking was alleen de donkere hemel met sterrensporen en de felle streep van het ISS te zien geweest. Nu is de foto anders dan anders, unieker, eenmalig. Dit is iets wat je – hoe goed je alles ook voorbereidt – niet kunt plannen. Ook dat maakt fotograferen leuk en afwisselend. Dit keer pakte het toevallig goed uit.
Halve minuut belicht. (9 juni, middernacht)
Wil je het ISS ook zien? Op de website www.heavens-above.com kun je de baan van het ruimtestation vanuit jouw eigen woonplaats eenvoudig opvragen (wel even een locatie instellen). Sta je buiten en zie je een felle witte stip langs de hemel trekken, dan kan het een satelliet (elke nacht komen er duizenden over) of een ruimtestation zijn. Er bestaan ook handige apps voor je smartphone (IOS/Apple en Android) waarmee je exact kunt voorspellen wanneer het ISS passeert en waar je moet kijken. Op Android kun je bijvoorbeeld Satellite AR, SatTrack of ISS Detector gebruiken. Op IOS (Apple dus) ISS Visibility of Sat Seeker. Knippert een lichtje, dan zie je geen satelliet maar een vliegtuig. Ook leuk om te zien en te fotograferen, toch?
Meer weten over avond- en nachtfotografie? Samen met Jeroen Horlings heb ik hier een boek over geschreven. Het is uitgebracht door uitgeverij Van Duuren Media. In het boek Avond- en nachtfotografie vind je alles wat je nodig hebt om ‘s avonds en ‘s nachts de prachtigste foto’s te maken.
(16 juni, kwart over elf ‘s avonds)
Twee minuten belicht. (12 juni, kwart voor twaalf ‘s avonds)
