Fotografeer jij met een spiegelreflex of systeemcamera? Dan kun je ervoor kiezen om tijdens het fotograferen met de zoeker te werken of naar het scherm van je camera te kijken. Wat kun je wanneer het beste doen en welke voordelen en nadelen kleven er zoal aan deze beide methoden?
Gebruik je een spiegelreflex, dan kon je tot ongeveer een jaar of vijftien geleden niet anders dan door de zoeker kijken terwijl je een foto maakte. Alleen het terugkijken van de gemaakte foto’s ging in die tijd nog via het camerascherm, net als het veranderen van instellingen in het menu. Tot uiteindelijk het zogeheten Live View aan deze camera’s werd toegevoegd en je ineens ook via het scherm kon fotograferen.
Bij systeemcamera’s – die pas later op de markt kwamen – heb je deze keuze al vanaf het begin. Dan moet er alleen wel een zoeker op het toestel zitten, want anders dan bij spiegelreflexen bestaan er ook systeemcamera’s die helemaal geen zoeker hebben. Al is het dan meestal wel als los accessoire beschikbaar. Er bestaat trouwens een essentieel verschil tussen de zoekers van spiegelreflexen en systeemcamera’s, maar dat is iets voor een vervolgartikel.
Als ik ergens rondloopt, valt mij op hoeveel mensen tegenwoordig via het scherm fotograferen. Ook als er een mooie zoeker op het fototoestel zit. Met een compact camera of telefoon is dat heel logisch of zelfs noodzakelijk, maar iemand die een best wel grote spiegelreflex met een forse lens op enige afstand voor het gezicht houd, daar moet ik toch wel even aan wennen. Het ziet er vaak wat ongemakkelijk en gekunsteld uit. Maar is dat ook zo? Is het misschien niet veel handiger dan door een zoekertje turen? Laten we de voordelen en nadelen eens op een rijtje zetten.
Afbakenen
Kijk je door de zoeker van je camera, dan sluit je de rest van de wereld als het ware buiten. Je ziet alleen nog maar het gedeelte van de omgeving dat op de foto komt te staan en daarbuiten is er niets meer. Omdat het zoekerbeeld zich vlak voor je oog bevindt en je de rest van de omgeving hebt “weggesneden” kun jij je volledig op het beeld concentreren. Het is net alsof je wat betreft beeldcompositie al naar de uiteindelijke foto kijkt. Werk je via het scherm, dan ziet jouw oog nog steeds alles dat zich daar omheen bevindt. Ook houd je het verder van je oog. Daardoor ben je minder in de scène ondergedompeld en zie je minder goed of je alles wel perfect in beeld hebt staan.
Zonlicht
Dat wordt nog eens versterkt doordat je met een zoeker geen last hebt van fel (zon)licht, waardoor je onder alle lichtomstandigheden altijd een optimaal en ongestoord zicht hebt op hetgeen je vastlegt. Je drukt het toestel immers stevig tegen je wang aan, waardoor er weinig kans is op lichtlekkage. Vooral als er een goedpassende oogschelp voor de zoeker zit, die overigens ook weer niet elke camera heeft. Gebruik je het scherm, dan is dat vooral in fel licht een stuk minder duidelijk of zelfs matig of slecht af te lezen. Je ziet daardoor vaak niet zo goed wat je aan het doen bent. Of alles wel goed scherp is, of je exact het juiste in beeld hebt genomen, of de belichting klopt en of de horizon netjes recht staat.
Bijzondere standpunten
Als je met de zoeker werkt, druk je het toestel tegen je oog aan. Daardoor ben je geneigd vooral vanuit een staande houding foto’s te maken. Je fotografeert dus voornamelijk op ooghoogte en misschien zak je af en toe eens door je knieën. Dit betekent dat je veel compositiemogelijkheden onbenut laat. Je gaat immers niet zo snel plat op de grond liggen en boven je hoofd fotograferen gaat al helemaal niet zolang je door de zoeker wilt kijken.
In dit soort situaties is het camerascherm ideaal. Vooral als dat kantelbaar of draaibaar is. Omdat je de camera dan toch al “los” voor je gezicht houdt, til je het toestel bijna als vanzelf vaker boven je hoofd, houdt het vlak boven de grond, of steekt de camera ergens in of tussen waar je met een zoeker al helemaal niet kunt komen. Dat zorgt al snel voor een unieke kijk op de wereld. Je krijgt vaker beelden zoals met die onze eigen ogen niet snel zullen zien.
Oogcontact
Nog een voordeel van het werken via het camerascherm, is dat je oogcontact kunt houden met wie je op de foto zet. Je verschuilt je niet langer achter de camera, er zit geen barrière tussen jou en je (foto)model. Ook zie je wat er buiten het gezichtsveld van de zoeker gebeurt, zodat je kunt anticiperen op dingen die kunnen gebeuren. Iemand die bijna het beeld binnenstapt bijvoorbeeld, of een storende witte bestelbus die over enkele tellen jouw goed doordacht compositie verstoort. Niet voor niets zie je door de zoeker van zogeheten rangefinder camera’s net wat meer dan er op de foto komt te staan. Ook weer om te kunnen anticiperen op wat er om je heen gebeurt. In dat geval laten hulplijnen in het zoekerbeeld zien wat er wel en niet wordt vastgelegd.
Dioptrie
Heb jij een leesbril? Dan moet je die telkens opzetten zodra je met het scherm fotografeert of foto’s terugkijkt. Dat is best een gedoe weet ik uit de praktijk. Vooral als je daarnaast ook nog een gewone bril nodig hebt. Dan is het ieder keer: gewone bril af, leesbril op, foto maken, leesbril weer af, gewone bril op, enzovoort. Met het risico dat het een keer misgaat en jouw bril ineens over de straatstenen stuitert.
Bij een zoeker stel je eenmalig de dioptrie in en je bent meteen (naar keuze deels of helemaal) van al dat brillenwisselgedoe verlost. Je hebt grofweg twee keuzes. Allereerst kun je de zoeker afstellen op de sterkte van je gewone bril, waarna je met bril en al door de zoeker kijkt. Liever met het blote oog? Dan stel je de dioptrie af op de sterkte van je leesbril. De gewone bril afzetten (en dus met het blote oog kijken) heeft vooral bij kleinere zoekers het voordeel dat je in één keer het volledige zoekerbeeld overziet. Met bril moet je anders steeds onder een iets andere hoek door de zoeker kijken. Overigens schijnen Leica-camera’s geen dioptrie-knopje te hebben, dus dan gaat het feest niet op. Het is maar dat je het weet.
Onopvallend(er) fotograferen
Houd je de camera voor je oog, dan is overduidelijk wat je aan het doen bent. Gebruik je het scherm in plaats van de zoeker, dan kun je de camera lager houden om discreter te werk te gaan. Vooral met een kantelbaar of draaibaar scherm heb je ook als je de camera laag vasthoudt prima zicht op je onderwerp.
Stabiliteit
Een camera die je tegen je gezicht aandrukt, zal altijd stabieler zijn dan wanneer je hem losjes voor je houdt. Zelfs als je hierbij allebei je handen gebruikt. Je loopt daardoor minder risico op bewegingsonscherpte als je de zoeker gebruikt. Met name bij de wat langere sluitertijden. Ook is het volgen van bewegende onderwerpen wat makkelijker en met een hogere nauwkeuriger te doen.
Wendbaarheid
Hoewel verwant aan het kiezen van afwijkende standpunten (waar we het al over hebben gehad), wil ik wendbaarheid toch als apart punt benoemen. Want wat reactietijd betreft, is werken via het scherm denk ik in het voordeel. Omdat je het toestel dan op elk moment en supersnel in een andere richting kunt draaien. Van links naar rechts en van voor desnoods helemaal naar achter. Via de zoeker moet je dan minstens een gedeelte en vaak zelfs je volledige lichaam van positie laten veranderen en dat kost nu eenmaal meer tijd.
Verder moet er voldoende plek achter de camera zijn voor jou om de zoeker te kunnen gebruiken. Terwijl je met een ‘selfie’ scherm, dus een scherm dat je kunt omdraaien, zelfs in zeer krappe ruimtes de camera altijd nog dicht tegen een muur kunt plaatsen om extra veel van de omgeving in beeld te krijgen. Met een zoeker kun je dan niet langer zien wat je vastlegt. En ja, ook voor selfies en groepsfoto’s is het scherm uiteraard ideaal.
Conclusie
Nu ik alles zo eens op een rijtje heb gezet, lijkt het mij duidelijk dat beide methoden zo hun voordelen en nadelen hebben en het zeker niet zo is dat altijd de zoeker of altijd het scherm in het voordeel is. Het hangt vooral af van de situatie. Wat zijn de omstandigheden en wat is het dat je wilt bereiken. Het kan natuurlijk best zijn dat je gewoon veel liever met het scherm werkt of juist met de zoeker. En daar is op zich niets mis mee, maar het betekent wel dat je dan soms niet het meest geschikte of ideale gereedschap voor de situatie gebruikt. Niet erg, de keuze is altijd aan jou.
