Geplaatst op

IJ(s)meer

Sneeuw en ijs langs het IJmeer

Plotseling is het zover. Begin februari is onverwachts het moment aangebroken om mijn traditionele tocht langs het IJmeer te maken. Best verrassend, ik had niet gedacht dat het er deze winter nog van zou komen. Wat de precieze aanleiding ooit is geweest weet ik niet meer. Maar zodra het een tijdje flink heeft gevroren, stap ik in de auto om op weg te gaan naar het IJmeer. Dat doe ik nu al zo’n tien winters. Bijna geen jaar heb ik het overgeslagen. Heel soms komt het er niet van. Dan is er geen ijs, zijn de omstandigheden te ongunstig, of kan ik op het juiste moment niet op pad. Dit keer vertrek ik op een donderdagmiddag en een beetje halsoverkop ook nog. Hoe dat zo?

Het gaat morgen sneeuwen. Daar ben ik niet blij mee. Redelijk zeldzaam is namelijk dat het al dagen achtereen flink heeft gevroren zonder dat er neerslag gevallen is. Daarnaast is het een heldere zonnige dag. Een uitgelezen kans om op zoek te gaan naar mooie zonverlichte ijsstructuren onder een strakblauwe hemel. Sneeuw is ook prachtig, begrijp me niet verkeerd, maar het ligt een beetje in de weg als het je om het ijs eronder is te doen.

Sneeuw en ijs langs het IJmeer

Complicatie is dat ik geen idee heb of het IJmeer wel is dichtgevroren. Want hoe lang vriest het? Pas een paar dagen en het is me toch een watermassa daar. Voor hetzelfde geld (meestal iets meer) maak ik deze tocht voor niets. Ooit deed ik navraag bij een kennis die in Durgerdam woont. ‘Geen idee,’ zei hij tot mijn verrassing. ‘Ik zal vanavond zodra ik thuis ben voor je kijken.’ Om deze opmerking beter te plaatsen moet je weten dat hij aan de dijk woont. Met een uitzicht over het IJmeer om jaloers op te zijn. Blijkbaar verandert zelfs het mooiste uitzicht na verloop van tijd in ‘behang aan de muur’. Vandaar dat ik gewoon maar de gok neem. Nog terwijl ik IJburg passeer zie ik tot mijn opluchting een immense ijsmassa opdoemen. Gerustgesteld neem ik na de Zeeburgertunnel de afslag en vlak voor de stadspoort van Durgerdam kom ik slippend in de berm tot stilstand.

Sneeuw en ijs langs het IJmeer

Jas aan, uitstappen, fototas over de schouder. Herbezinning. Terug de auto in, muts op, sjaal om, handschoenen aan en opnieuw de auto uit. Het is min vijf. Dat niet alleen, er staat een straffe wind, waardoor de gevoelstemperatuur een stuk lager ligt. Het is echt van dat weer dat verstandige mensen doet besluiten om binnen blijven. Wie foto’s wil maken moet onder deze omstandigheden niet alleen aan de inhoud van de fototas denken. Goed aankleden, stevige waterdichte schoenen, een jas die winterklaar is. Zo min mogelijk huid aan de buitenlucht blootstellen. Zelf blijf ik met gemak een uur of meer op dezelfde locatie zitten en als je niet oppast koel je zeker met een sterke noordoostenwind zoals vandaag razendsnel af. Isolerende handschoenen waarmee je toch je camera kunt bedienen zijn hier essentieel. Je wilt ze echt niet even uittrekken. Nu heb ik gelukkig een groot toestel, dan druk je minder snel op de verkeerde knop. Maak je foto’s met een telefoon, dan kom je waarschijnlijk deze winter tot de ontdekking dat je het scherm niet kunt bedienen met handschoenen aan. Moderne aanraakschermen zijn niet drukgevoelig. Ze werken dankzij de geleiding van je huid.

Sneeuw en ijs langs het IJmeer

Voorbij Durgerdam is het lastig om in te schatten waar je moet zijn voor mooie uitzichten en spectaculaire ijsformaties. De weg ligt er namelijk aan de binnenzijde van de dijk. Die is nogal hoog. Vroeger was het een zeedijk. Je weet dus nooit of er aan de andere zijde iets te beleven valt. Langs de route zijn diverse parkeerplekken, met een comfortabel trappetje de dijk op. Het kan dan ook geen kwaad om steeds even te stoppen om een snelle blik te werpen. Soms kan na de klim meteen de afdaling worden ingezet en de tocht weer vervolgd worden. In heb in de loop der jaren een aantal vaste stopplaatsen in de GPS opgeslagen waarvan ik weet dat de kans op iets moois er groot is. Sowieso heb je vanaf de dijk altijd mooie vergezichten. Het is vooral een plek om de camera even met rust te laten en te genieten van de weidsheid en de intense rust. Die enorme uitgestrekte ijsmassa. Geen strakke ijsplaat, maar een lapjesdeken van ‘tegen elkaar gesmeten’ ijsschotsen. In de verte varen schepen voorbij. In een vaargeul vrijgehouden door ijsbrekers. Je ziet ze geregeld aan kop van een konvooi voorbij komen. Aan de overkant ligt Almere en een windmolenpark. Pampus zie je ook goed liggen.

Sneeuw en ijs langs het IJmeer

Vandaag maakt de combinatie van wind en temperatuur dat ik mij weinig rust gun. Dus na de klim naar boven, daal ik aan de andere zijde snel het talud weer af richting ijsmassa. Voorzichtig lopen. Het is steil. Het is glad. Onderaan liggen rotsblokken bedekt met een dikke ijslaag. Verder kan ik niet gaan. Het ijs is nog niet begaanbaar. Jammer, want vanaf de ‘waterkant’ heb je veel meer mogelijkheden. Je kunt dan letterlijk om je onderwerp heen lopen en – als je daar behoefte aan hebt en als fotograaf heb je dat – lekker languit op het ijs liggen voor een extreem laag standpunt. Dan komen de ijsformaties veel beter tot hun recht. Over een paar dagen kan dat vast als het in dit tempo blijft aanvriezen. Dat is ook echt nodig, want vlak voor Uitdam bevindt zich nog een flink oppervlak met open water. Er zit hier een soort knik in het landschap (Kaap Uitdam). Het ene jaar liggen er enorme bergen ijsschotsen (kruiend ijs). Andere jaren zijn er schitterende structuren te zien die ik voor het gemak ‘ijsscheepjes’ noem. Ook dit jaar zijn ze er. Flinterdunne laagjes ijs die rechtop staan. Of het de wind is, de stroming, beide, of iets heel anders, ik heb werkelijk geen idee hoe ze ontstaan. Een soort zeiltjes van ijs. Dit jaar varen ze zelfs echt omdat dit deel nog niet is dichtgevroren. Het is net of er een armada in aantocht is.

Sneeuw en ijs langs het IJmeer
Sneeuw en ijs langs het IJmeer

De zon staat al laag als ik naast de windturbines aan de dijk naar Marken parkeer. Voor vandaag is dit mijn laatste stop. De zon staat inmiddels erg laag en het licht is prachtig. Alleen zit ik aan de westkant van het IJmeer en ook nog eens laag naast de dijk. Daar valt nu nog zonlicht, maar dat duurt niet lang meer. Ik kan nog net de indrukwekkende ijsformaties vastleggen en dan ligt alles ineens in de schaduw. Dat is meteen aan de foto’s te zien. Die slaan blauw uit. Dat krijg je met die prachtige blauwe lucht als lichtbron. Nu het zonlicht is verdwenen, ontbreekt ook de glans op het ijs en is de dieptewerking weg. Het is tijd om naar huis te gaan. Op vrijdag valt er inderdaad een dik pak sneeuw en ben ik blij dat ik donderdag toch maar de gok genomen heb.

Sneeuw en ijs langs het IJmeer
Sneeuw en ijs langs het IJmeer
Sneeuw en ijs langs het IJmeer