Als straatfotograaf kun je op verschillende manieren te werk gaan. Bij de ene methode moet je vooral razendsnel reageren, terwijl je bij een andere tactiek lekker rustig je gang gaat. Verder hoeft straatfotografie zeker niet altijd eng te zijn. Dus ook als je een beetje huiverig bent om jouw camera zomaar ongevraagd op vreemden te richten, is er veel mogelijk. In dit artikel bespreek ik vier strategieën waarmee je de straat op kunt. Maar wat hebben vissen, jagen, schaduwen en houthakken daar nu weer mee te maken?
Straatfotografie kun je op talloze manieren beoefenen. Tussen al deze werkwijzen bestaan (soms grote) verschillen, maar er zijn ook altijd overeenkomsten. Je kunt daardoor altijd een methode kiezen waarbij jij je prettig voelt. Of nog beter, wisselen van methode al naar gelang de situatie. Aan straatfoto’s is zelfs vaak te zien welke methode een straatfotograaf heeft gebruikt. Of toch in ieder geval door een kenner. Dat maakt het bekijken en analyseren van de straatfoto’s van anderen extra leerzaam.
Zelf maak ik onderscheid tussen de volgende vier veelgebruikte methoden. In een later artikel beschrijf ik er meer. En zoals ik altijd zeg, zelfs als je weinig om straatfotografie geeft, is het toch verstandig om het af en toe te doen. Want je leert nieuwe vaardigheden en scherpt bestaande vaardigheden aan, die je vervolgens perfect bij alle andere takken van fotografie kunt inzetten. Of je nu portretfotograaf bent of natuurfotograaf, landschappen fotografeert of macrofoto’s maakt, bedrijfsfotograaf bent of productfoto’s maakt.
1 Wandel en observeer
Wat straatfotografen vaak doen is een bepaalde route lopen, of ergens een beetje ronddwalen. Terwijl ze dat doen houden ze de omgeving scherp in de gaten. Probeer vooral niet om zo snel mogelijk van punt a naar punt b te gaan of bij het eindpunt aan te komen. Integendeel, je kunt bij straatfotografie veel beter slenteren, of af en toe een tijdje op één plek blijven dralen. Want door te vertragen kun je veel beter observeren wat er om je heen gebeurt.
Bij deze vorm van straatfotografie is het vooral de uitdaging om interessante, mooie, of bijzondere momenten in de chaos van alledag te herkennen. Vervolgens is het zaak om dat moment zo snel mogelijk vast te leggen met jouw camera. Of in ieder geval voordat het moment weer voorbij is. Deze methode wordt jagen genoemd. Als een soort roofdier sluip je onopvallend rond op zoek naar jouw prooi – en dan sla je razendsnel toe. Je probeert om zo onopvallend mogelijk te werk te gaan, door niet onnodig de aandacht te trekken en op te gaan in de (mensen)massa. Pas zodra je iets bijzonders ziet, richt je trefzeker de camera, drukt af en loopt weer door.
Jagen is om meerdere redenen best wel lastig. Allereerst is het zaak om terwijl je ergens rondloopt interessante fotomomenten te ontdekken. Dat kan van alles zijn. Denk aan mensen die iets bijzonders doen, personen die er uitspringen vanwege hun kleding of hoe ze bij elkaar staan of zitten, maar het kan ook om een houding, gezichtsuitdrukking, of gebaar gaan.
Vervolgens is het zaak om dat moment vast te leggen. Hiervoor moet je niet alleen enorm snel reageren – want de mooiste momenten zijn vaak zo weer voorbij, je moet ook je camera feilloos kunnen bedienen en heb je er wel de juiste instellingen en lens voor op dat moment?
Daarnaast moet je het durven. Jouw camera zomaar op vreemden richten en ze ongevraagd op de foto zetten. Aarzel je te lang, of loop je door omdat je bang bent betrapt te worden? Dan kun je niet honderd meter verderop omdraaien, teruglopen en alsnog die foto maken. Want dan is het moment vrijwel zeker vervlogen.
Wat misschien nog wel het lastigste is, is het herkennen van écht interessante straatbeelden. Want rondlopen en links en rechts wat willekeurige voorbijgangers en situaties op de foto zetten is hooguit goed om je schroom te overwinnen en op dreef te komen. Het levert niet per definitie spannende straatfoto’s op.
Jagen is dan ook de lastigste en spannendste vorm van fotograferen op straat. Het levert (naar mijn mening) ook de mooiste en meest bijzondere fotomomenten op. Mits je er een goed oog voor hebt, of dat weet te ontwikkelen door veel te oefenen. Er is ook het meeste lef voor nodig, want je confronteert mensen heel direct met jouw camera.
2 Ontdek en wacht af
Er is een andere methode om straatfoto’s te maken die een stuk laagdrempeliger is. Ditmaal ga je op zoek naar een mooie omgeving of achtergrond. Dat is het decor of ‘canvas’ waarvan je hoopt dat je er straks een leuke straatsituatie kunt vastleggen. Denk aan een mooie gevel of leuke etalage. Een muur met een bepaalde kleur of structuur of graffiti. Je kunt dan op je gemak een mooi standpunt uitkiezen en de beste compositie en camera-instellingen bepalen. Vervolgens wacht je af tot er iets of iemand aankomt die er mooi bijpast. Op dat moment richt je de camera en maakt een foto. Lekker relaxt dus.
Want omdat je de scène al hebt bepaald en helemaal klaarstaat, kun je veel rustiger te werk gaan. Natuurlijk wil je op exact het juiste moment afdrukken, maar het gaat allemaal minder gehaast dan wanneer je aan het jagen bent. Deze methode wordt vissen genoemd. Want je gaat ergens klaarstaan en wacht geduldig tot het juiste onderwerp de scène komt binnenwandelen, fietsen, rijden, kruipen, of vliegen. Net als een visser die wacht tot hij of zij beet heeft.
Het is ook minder eng om te doen. Want de nadruk ligt meer op het stukje omgeving dat je vastlegt, niet op het ongevraagd fotograferen van vreemden. Er loopt gewoon toevallig iemand langs op het moment dat je afdrukt ;-) Vrijwel iedereen zal denken dat je dat huis of die winkel of muur fotografeert. Mensen wachten bijvoorbeeld beleefd tot je een foto hebt gemaakt en lopen dan pas door. Of ze verontschuldigen zich als ze te laat ontdekken dat ze door het beeld lopen.
Vandaar dat het verstandig is niet met de camera voor je oog klaar te gaan staan. Je kunt de camera beter omhoog brengen zodra ze bijna zijn waar jij ze hebben wilt. Daarmee voorkom je dat ze buiten het beeld blijven wachten, of plotseling met een boog achter je langs lopen. De meesten zullen denken dat jij de camera alvast omhoog brengt om een foto te maken zodra ze voorbij zijn gelopen.
Lastige bij deze methode is om bijzondere of onderscheidende straatfoto’s te maken. Want je moet het maar net treffen met wie er toevallig op deze plek voorbij komt. In plaats van dat jouw oog tijdens het jagen door bijzondere mensen wordt getrokken, begin je nu met het decor en niet met de mens.
Wat helpt is een tijdje blijven rondhangen en net zolang door te gaan met fotograferen tot je het gevoel hebt een leuk, mooi, of speciaal moment binnen gehengeld te hebben. Voorkom ook nu dus weer dat het alleen maar een willekeurige voorbijganger is. Kom gerust vaker op deze plek terug. Met wat volharding maak je er ooit een bijzondere foto. Of zet de derde methode in…
3 Geluk afdwingen
Soms ben je in een mooie omgeving aan het vissen, maar komt de juiste persoon niet voorbij lopen. Of je ziet tijdens het jagen wel een fotogeniek iemand, maar de omgeving past er niet bij of is niet interessant genoeg. Je moet het maar net treffen dat allebei het vastleggen waard zijn. Gelukkig kun je dit vaak alsnog afdwingen.
Stel dat je iemand ziet die je graag wilt fotograferen. Doet die persoon iets bijzonders of opvallends, kortom is het een vluchtig moment? Dan leg je dat moment natuurlijk meteen vast (jagen). Want misschien gebeurt het daarna niet meer. Gaat het jou vooral om de verschijning en niet om het huidige (vluchtige) moment, dan hoef je niet per se gelijk een foto te maken. Dan kan je gerust even wachten tot deze persoon in een beter passende omgeving is aangekomen.
Dit doe je door in te schatten waar iemand heen gaat of wat die persoon mogelijk gaat doen en op basis daarvan alvast de omgeving te scannen op mogelijke fotokansen. Zie je verderop bijvoorbeeld een passende omgeving of achtergrond? Of misschien ben je daarnet al langs een mooie plek gekomen of ken je er eentje van een eerdere straatwandeling (vissen). Dan is het een kwestie van rustig die kant oplopen, positie innemen en vervolgens wachten tot de persoon in kwestie voorbij komt.
Ren liever niet in je enthousiasme een stuk vooruit, want zodra je hem of haar uit het oog verliest, is de kans groot dat je jouw doelwit kwijtraakt. Want bij elke zijstraat kan iemand afslaan en bij iedere winkel kan hij of zij een tijdje naar binnen verdwijnen. Of aan de andere kant van de winkelstraat teruglopen zonder dat jij het ziet. Blijf daarom in de buurt. Loop als het ware samen op naar het bewuste punt. Maar natuurlijk wel zonder dat het opvalt.
Ik noem deze methode daarom schaduwen. Rustig en onopvallend wandel je met iemand mee, tot je op de plek bent aangekomen waar je een foto wilt maken. Loop bijvoorbeeld aan de overkant van de weg en blijf de persoon steeds een stukje voor. Afhankelijk van de drukte op straat is enkele huizen of winkels tussenruimte vaak wel voldoende.
Essentieel is dat het schaduwen volledig onopvallend gebeurt. Alsof je een privédetective of geheimagent bent. Waarna je ‘heel toevallig’ op de juiste plek klaarstaat zodra iemand daar passeert. Jouw doelwit mag absoluut geen argwaan krijgen. Want het laatste wat je wilt is dat iemand zich ongemakkelijk gaat voelen of zelfs bang wordt omdat een vreemde achter hem of haar aanloopt. Het moet niet op stalken gaan lijken.
Blijf dus op gepaste afstand, kijk of staar iemand niet steeds aan en houd je camera zoveel mogelijk uit het zicht. Doe niets waardoor je opvalt of de aandacht trekt. Je negeert jouw doelwit volledig. Doet alsof jij je helemaal niet bewust bent van die persoon.
Ben je bang dat het opvalt als je steeds een stukje vooruit loopt, omdat je dan steeds in zijn of haar blikveld bent? Je kan ook een stukje achterblijven en pas zodra je de uitgekozen plek nadert onopvallend voorbijlopen en klaarstaan.
Deze methode is minder eng dan jagen, maar wel spannender dan vissen. Vooral omdat je iemand een tijdje volgt. Je hebt misschien het idee dat het er erg dik bovenop ligt. Dat jouw doelwit en andere omstanders meteen doorhebben wat je doet. Maar wees gerust, ze kunnen niet in jouw hoofd kijken. Zolang je maar discreet bent en kalm blijft is er niets aan de hand. Valt het om welke reden dan ook toch op dat je wat lang bij iemand in de buurt blijft rondhangen? Dan blaas je de operatie gewoon af en loop je weer door.
4 Volg het licht
De vierde en laatste methode is ook weer een variant van vissen. Ook nu is de locatie leidend en wacht je ergens tot een passend onderwerp voorbijkomt. Alleen let je ditmaal niet zozeer op de (schoonheid van de) omgeving, maar nadrukkelijk op het licht of beter gezegd de lichtval. Het licht is dus leidend en deze methode wordt dan ook chasing the light genoemd. Zelf noem ik het liever houthakken.
Vooral van het najaar tot en met het voorjaar zijn er veel mogelijkheden, al kan je het ook midden in de zomer doen. Waar je naar zoekt zijn afgebakende plekken met (zon)licht. Specifieker, je zoekt naar lichtplekken of lichtvlekken die worden omringd of omsloten door schaduwgebieden.
Stel dat de zon tussen twee hoge gebouwen of huizen doorschijnt. Dan valt er alleen op een gedeelte van de straat of een muur zonlicht. De rest van de omgeving ligt nu in de schaduw. Jouw ogen zien zowel in het verlichte als in het donkere gedeelte details, maar met een camera ligt dat anders. Door de belichting op het verlichte gebied af te stemmen, laat je de schaduwen volledig dichtlopen (die worden nagenoeg zwart), waardoor alleen het door de zon verlichte gebied herkenbaar blijft. Daarmee krijg je fraaie foto’s.
Het werkt het beste als een aanzienlijk deel van de foto in de schaduw ligt. Vandaar dat ik het houthakken noem. Je hakt het beeld als het ware in mootjes. Het ene deel ligt in de felle zon en is duidelijk herkenbaar. De rest van het beeld juist niet. Vandaar dat je het echt van (kleine) poelen van licht moet hebben.
Hetzelfde geldt voor de voorbijganger(s) waarop je wacht. Je kunt ze fotograferen zodra ze volledig in het zonlicht stappen, of terwijl ze alleen deels verlicht worden. Iemand kan daardoor volledig herkenbaar zijn, of slechts gedeeltelijk: bijvoorbeeld een hoofd of bovenlichaam. Of alleen de benen of een schoen. Houthakken dus! Het moment van afdrukken, de timing is hierbij cruciaal.
Het kan zelfs gebeuren dat iemand de lichtvlek passeert, maar toch volledig in schaduwen gehuld blijft. Ditmaal krijg je een silhouet dat scherp aftekent tegen de verlichte achtergrond. Kijk vooral een tijdje zonder je camera te gebruiken, om precies te bepalen op welk punt mensen vanuit de schaduw het licht binnenstappen en er weer uitgaan.
Alles wat je nodig hebt om deze methode toe te passen, lees je in dit artikel dat ik eerder schreef. Net als vissen is houthakken een rustige vorm van straatfotografie en niet zo eng om te doen omdat je de omgeving als uitgangspunt neemt.
Het is wel een uitdaging om unieke kansen te herkennen en deze zo goed mogelijk uit te buiten. Vooral omdat je met je ogen niet ziet hoe de uiteindelijk foto wordt. Het dynamische bereik van onze ogen is (in samenwerking met de hersenen) zó groot dat we overal voldoende details zien. Dus in zonlicht en de schaduwen. Waardoor we ongemerkt aan de fraaiste plekken voorbijlopen. Pas op de foto zie je het resultaat. En natuurlijk live op het scherm en de digitale zoeker. Houd je camera daarom regelmatig voor je oog om te zien hoe dat apparaat de wereld ziet!
Verder is het ook nu weer vooral de kunst om een (enigszins) onderscheidende foto te maken en het niet na de eerste de beste (willekeurige) voorbijganger voor gezien te houden. Maar dat geldt natuurlijk voor alle vier de methoden die ik hier heb besproken.
Vaardigheden aanscherpen en het herkennen van licht
Meer leren over straatfotografie? Lees dan dit artikel waarin ik uitleg hoe je effectief gebruik maakt van licht, schaduw en silhouetten en dit artikel waarin ik uitleg welke 10 essentiële vaardigheden je als fotograaf aanscherpt met straatfotografie. Koop mijn eBook of volg een workshop straatfotografie.
